PFAS en PFOS

Risico's in kaart (juni 2021)

Naar aanleiding van de bodemverontreiniging rondom de site van 3M in Zwijndrecht, wil de Vlaamse overheid ook andere locaties met en verhoogd risico op verontreiniging gedetailleerd laten onderzoeken. Ook op andere plaatsen kunnen deze stoffen door het gebruik van producten, de uitstoot van fabrieken, incidenten of het blussen van branden met fluorhoudend blusschuim, in het milieu terecht gekomen zijn.

Concreet gaat het over:

• Huidige of vroegere oefenterreinen van de brandweer (met gebruik of opslag van fluorhoudend blusschuim).
• Huidige of vroegere brandweerkazernes (met gebruik of opslag van fluorhoudend blusschuim).
• Terreinen waar in het verleden een zware industriële brand heeft gewoed en waar geblust werd met fluorhoudend blusschuim.

Verkennend bodemonderzoek (2021-2022)

Er zijn vier relevante terreinen geselecteerd waar OVAM een verkennend onderzoek is gestart naar mogelijke PFAS-verontreiniging:

• Merelpark (Waarschoot): verontreiniging vastgesteld
• Terrein aan Brandweerpost (Waarschoot): verontreiniging vastgesteld
• Vrachtwagenparking Oostmoer (Waarschoot): verontreiniging vastgesteld
• Voormalige brandweersite Blauwersstraat (Zomergem): verontreiniging vastgesteld

Op de locaties waar bij het verkennend onderzoek een verontreiniging is vastgesteld, is de saneringsplichtige aangeschreven om een verder bodemonderzoek te laten uitvoeren.

Beschrijvend bodemonderzoek (2022-2024)

De verkennende bodemonderzoeken gaven aan dat er op vier locaties een beschrijvend onderzoek noodzakelijk is. Dit onderzoek moet de exacte verontreiniging en de risico's voor mens en milieu in kaart brengen.

• Merelpark (Waarschoot): verslag eind 2023.
• Terrein aan Brandweerpost (Waarschoot): verslag eind 2023.
• Vrachtwagenparking Oostmoer (Waarschoot): verslag midden 2024.
• Voormalige brandweersite Blauwersstraat (Zomergem): verslag midden 2024.

In afwachting van dit verder bodemonderzoek neemt de saneringsplichtige de nodige voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen.

Wat zijn PFOS en PFAS?

PFOS is een perfluoroctaansulfonzuur of een perfluorverbinding, een chemische stof om producten water-, vet- en vuilafstotend te maken. Bovendien is PFOS bestand tegen hoge temperaturen. Deze synthetische chemische stof behoort tot de PFAS-familie: het komt niet van nature voor in het milieu en is niet afbreekbaar.

PFAS (Poly- en perfluoralkylstoffen) wordt in vele industriële toepassingen en consumentenproducten gebruikt. Denk aan de teflon anti-aanbaklaag in pannen, cosmetica, textiel, brandblusschuim, schoonmaakmiddelen of smeermiddelen.

Waarom is PFAS gevaarlijk?

• PFAS zijn van nature niet afbreekbaar. Dat wil zeggen dat ze zich dus jaar na jaar kunnen opstapelen in het milieu of onze omgeving.
• De stoffen kunnen bij langdurige blootstelling schadelijke effecten hebben op mens en milieu.
• De stoffen kunnen zich makkelijk verspreiden via de lucht of het water.

Hoe komen PFAS in het milieu terecht?

PFAS kunnen in het milieu terechtkomen via de lucht of via het afvalwater van fabrieken die deze stoffen gebruiken. Ze kunnen in het milieu ook terecht komen door het gebruik van bijvoorbeeld brandblusmiddelen die PFAS bevatten. Eenmaal in het milieu blijven ze daar aanwezig en kunnen ze in kleine hoeveelheden terecht komen in voedsel of drinkwater.

Kan ik nog kraantjeswater drinken?

Absoluut. Er is geen enkele aanwijzing dat kraantjeswater drinken een risico vormt.

Zijn de producten waar PFAS in zit wel veilig?

Bij normaal gebruik zijn consumentenproducten met PFAS perfect veilig. Het kan wel gebeuren dat PFAS in hele kleine hoeveelheden vrijkomen. De hoeveelheden die je binnenkrijgt, zijn over het algemeen zo klein dat je je hierover geen zorgen hoeft te maken.

Hoe informeert de gemeente de omwonenden?

Bij elke nieuwe ontwikkeling brengen we de betrokken omwonenden op de hoogte. Hieronder vind je een overzicht van de bewonersbrieven:

Bewonersbrief 07.07.2022: verkennend bodemonderzoek 100m (Oostmoer)
Bewonersbrief 07.07.2022: verkennend bodemonderzoek 500m (Oostmoer)
Bewonersbrief 07.07.2022: verkennend bodemonderzoek 100m (Blauwersstraat)
Bewonersbrief 07.07.2022: verkennend bodemonderzoek 500m (Blauwersstraat)
Bewonersbrief 19.04.2022: verkennend bodemonderzoek 100m (Brandweerkazerne - Merelpark)
Bewonersbrief 19.04.2022: verkennend bodemonderzoek 500m (Brandweerkazerne - Merelpark)
Bewonersbrief 23.02.2022: voorzorgsmaatregelen (Blauwersstraat)
Bewonersbrief 19.07.2021: voorzorgsmaatregelen (Brandweerkazerne - Merelpark - Oostmoer)

Wie met vragen zit, kan ons steeds contacteren via het contactformulier PFAS.

Wanneer zijn de resultaten van het beschrijvend bodemonderzoek gekend?

Voor 4 plaatsen gaf het verkennend onderzoek aan dat er een verontreiniging is vastgesteld. Verder onderzoek moet de risico's voor mens en milieu in kaart brengen. Door de vele onderzoeken naar PFAS-verontreiniging die momenteel bezig zijn in Vlaanderen, kan het onderzoek (en de resultaten)  even op zich laten wachten. Uiterlijk eind 2023 (Brandweerkazerne, Merelpark) en midden 2024 (Blauwersstraat, Oostmoer) moet het verslag van het beschrijvend bodemonderzoek ingediend zijn bij OVAM.

Gebeurt er geen onderzoek op de huidige brandweersite in Zomergem?

Op de huidige brandweerkazerne in de Bevrijdingstraat (Zomergem) werd door OVAM geen onderzoek gestart. Maar deze site maakt deel uit van een oriënterend bodemonderzoek dat momenteel door het provinciaal centrum voor milieuonderzoek in opdracht van de gemeente wordt uitgevoerd en waarbij ook PFAS-analyses zullen gebeuren.

Tips om blootstelling aan PFAS te verminderen

Voeding 

• Varieer voldoende in je voeding, zowel in soort voedingsproducten als waarvan ze afkomstig zijn. 
• Kies zoveel mogelijk voor plantaardige en verse onbewerkte producten. 
• Spoel je groenten en fruit altijd met lauwwarm water. 
• Gebruik keukengerei in roestvrij staal of gietijzer, of alternatieve (keramische of emaille) antikleefpannen. 
• Breng oude antikleefpannen naar het recyclagepark wanneer ze bekrast of beschadigd zijn. 
• Gebruik in plaats van grondwater (putwater) leidingwater als drinkwater. 

Hygiëne

• Controleer labels van cosmetica en verzorgingsproducten en probeer de middelen met 'PFC', 'PFTE', 'Fluor' en 'Perfluor(o)' te vermijden. Fluoride in tandpasta is geen PFAS en is nodig om je tandglazuur te versterken. 
• Was regelmatig en goed je handen, zeker voor het eten, na het buitenspelen en na het werken in de tuin. 
• Draag handschoenen tijdens het werken in de tuin of als je boenwas, smeermiddelen of dichtingsproducten gebruikt. 
• Als je voor je beroep of hobby nauw in contact komt met chemische stoffen, spoel dan je huid regelmatig met water. 

Inademing

• Gebruik waterafstotende producten die vrij zijn van PFOS/PFOA. Gebruik ze ook enkel buitenshuis. 
• Ventileer en verlucht regelmatig je huis om de binnenlucht te verversen. 
• Poets regelmatig je huis met nat om vervuilde stofdeeltjes te verminderen. 

Zwangerschap en borstvoeding

• De voordelen van borstvoeding voor het kind en de moeder blijven belangrijker dan het risico dat kinderen via moedermelk blootgesteld worden  aan PFAS.